روز جهانی بدون پلاستیک هر سال در چهارم جولای برگزار می‌شود؛ روزی که به ما یادآوری می‌کند، آلودگی پلاستیک فقط یک چالش زیست‌محیطی نیست، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت انسان، حیات‌وحش، کیفیت خاک و منابع آبی به شمار می رود. این روز فرصتی است، برای آگاهی‌بخشی، آموزش و تشویق مردم، کسب‌وکارها و دولت‌ها به کاهش مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف و استفاده از جایگزین‌های پایدار. این کمپین در سال‌های اخیر به یکی از بزرگ‌ترین جنبش‌های زیست‌محیطی جهان تبدیل شده و میلیون‌ها نفر را در مسیر کاهش استفاده از پلاستیک همراه خود کرده است.

آمارها نشان می‌دهد که بحران پلاستیک بسیار جدی‌تر از آن است که تصور می‌کنیم. امروزه تقریباً در هر دقیقه، یک کامیون پر از زباله پلاستیکی وارد اقیانوس‌ها می‌شود و این روند همچنان رو به افزایش است. فاجعه بارتر آنکه، تنها ۹ درصد از کل پلاستیک تولید شده در جهان بازیافت می‌شود و بخش زیادی از این مواد در محیط رها شده و تا صدها سال تجزیه نمی‌شود.  این روز  با هدف افزایش آگاهی از چنین بحران نگران‌کننده‌ای شکل گرفته و تلاش می‌کند به مردم اهمیت کاهش مصرف را یادآوری کند.

• تاریخچه؛ ژوئیه بدون پلاستیک

ایده اولیه این روز توسط «ربکا پرنس-روئیز»، بنیان‌گذار بنیاد Plastic Free July، در غرب استرالیا آغاز شد. او همراه با تیم کوچکی در دولت محلی به دنبال راهی برای کاهش زباله‌های پلاستیکی بودند و از همین جا «ژوئیه بدون پلاستیک» آغاز شد. این طرح کوچک به تدریج فراگیر شد و اکنون بیش از ۱۰۰ کشور جهان در آن مشارکت دارند. این روز جهانی  با هدف تشویق مردم به کاهش وابستگی به محصولات پلاستیکی یکبارمصرف به یکی از تأثیرگذارترین کمپین‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است.

این روز تنها یک رویداد نمادین نیست؛ بلکه حرکتی جهانی است که سالانه میلیون‌ها نفر را تشویق می‌کند تا شیوه زندگی خود را تغییر دهند و بخش کوچکی از راه‌حل باشند. هر اقدام فردی، حتی کوچک، می‌تواند بخشی از روند جهانی کاهش پلاستیک باشد.

• چرا این روز تا این اندازه  اهمیت دارد؟

سال‌هاست که پلاستیک به جز جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر تبدیل شده است. اما گسترش بیش از حد مصرف، همراه با تولید انبوه پلاستیک‌های یکبارمصرف، باعث شده که حجم زباله‌های پلاستیکی از ظرفیت زمین برای تجزیه آنها بسیار بیشتر باشد. کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌های آب، بسته‌بندی‌های مواد غذایی، نی‌ها و کارد و چنگال‌های یکبارمصرف از مهم‌ترین منابع زباله‌های پلاستیکی هستند.

وقتی پلاستیک‌ها دور ریخته می‌شوند، در محیط رها شده و ممکن است هزار سال طول بکشد تا تجزیه شوند. تا آن زمان، این مواد:

• حیات‌وحش دریایی را خفه می‌کند

• آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌سازد

• وارد زنجیره غذایی انسان می‌شود

• سیستم‌های زهکشی شهرها را مسدود می‌کند

• خطرهای جدی برای سلامت انسان ایجاد می‌کند

بر اساس گزارش سازمان ملل، ۷۳ درصد زباله‌های ساحلی جهان را پلاستیک تشکیل می‌دهد و بیش از ۱۵۰ میلیون تن پلاستیک در اقیانوس‌ها رها شده است. این روند اگر ادامه پیدا کند، دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۰۵۰ میزان پلاستیک در دریاها از تعداد ماهی‌ها بیشتر خواهد شد.

• سلامت انسان و خطرهای پنهان پلاستیک

تقریباً تمام محصولات پلاستیکی حاوی طیف وسیعی از افزودنی‌های شیمیایی هستند که می‌تواند، وارد محیط‌زیست و سپس وارد بدن انسان شود. این مواد شیمیایی از طریق غذا، نوشیدنی، هوای تنفسی و حتی از طریق پوست جذب بدن می‌شود. پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که برخی از این مواد مانند BPA و فتالات‌ها حتی در غلظت‌های کم سمی هستند و می‌تواند، آثار مخربی مانند اختلالات هورمونی، مشکلات باروری، آسیب‌های عصبی و افزایش خطر برخی بیماری‌ها را ایجاد کنند.

«ژوئیه بدون پلاستیک» زمانی مناسب برای یادآوری این خطرات است و تلاش می‌کند با آموزش و آگاهی‌بخشی، رفتارهای مصرفی را تغییر دهد.

• چگونه می‌توانیم پلاستیک کمتری استفاده کنیم؟

روز جهانی بدون پلاستیک فقط درباره آگاهی نیست؛ درباره اقدام عملی نیز هست. کاهش استفاده از پلاستیک یکبارمصرف شاید در ابتدا دشوار به‌نظر برسد، اما با تغییرات کوچک در سبک زندگی می‌توان تأثیر بزرگی ایجاد کرد.

راهکارهای مهم برای کاهش مصرف پلاستیک یکبارمصرف:

• همیشه یک بطری آب قابل استفاده مجدد همراه داشته باشید.

• از فنجان و لیوان چندبارمصرف برای خرید قهوه استفاده کنید.

• هنگام خرید، کیسه خرید قابل استفاده مجدد همراه داشته باشید.

• محصولات کم‌ بسته‌بندی یا فاقد بسته‌بندی پلاستیکی انتخاب کنید.

• به کارد و چنگال پلاستیکی نه بگویید.

• خریدهای خود را از فروشگاه‌هایی انجام دهید که محصولات عمده یا بدون بسته‌بندی ارائه می‌کنند.

• زباله‌ها را تفکیک و پلاستیک‌ها را در مسیر بازیافت قرار دهید.

• از برندهایی حمایت کنید که به کاهش مصرف پلاستیک متعهد هستند.

• از نی‌های فلزی یا بامبو استفاده کنید.

• به کودکان آموزش دهید که چرا پلاستیک کمتر برای زمین بهتر است.

هر یک از این اقدامات کوچک در سطح جهانی می‌تواند، منجر به کاهش میلیون‌ها تن پلاستیک شود.

• نقش کسب‌وکارها در حذف پلاستیک

کسب‌وکارها نیز نقش مهمی در کاهش آلودگی پلاستیکی دارند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهانی استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را کاهش داده‌اند و به بسته‌بندی‌های دوست‌دار محیط‌زیست روی آورده‌اند. کسب‌وکارهای کوچک نیز می‌توانند:

• بسته‌بندی پایدار انتخاب کنند

• مشتریان را تشویق کنند که از کیسه‌های چندبارمصرف استفاده کنند

• از مواد قابل بازیافت استفاده کنند

• خدماتی ارائه دهند که مصرف پلاستیک مشتریان را کمتر کند

همکاری مردم و کسب‌وکارها می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش آلودگی پلاستیکی داشته باشد.

جمع‌بندی

روز جهانی بدون پلاستیک به ما یادآوری می‌کند که بحران پلاستیک یکی از فوری‌ترین چالش‌های محیط‌زیست است و اگر امروز اقدام نکنیم، آثار منفی  آن در آینده غیرقابل جبران خواهد بود. کاهش مصرف پلاستیک‌های یکبارمصرف نه تنها به حفظ اقیانوس‌ها، ساحل‌ها و جنگل‌ها کمک می‌کند، بلکه سلامت انسان و حیات‌وحش را نیز حفظ خواهد کرد.

با مشارکت در این روز جهانی  و انتخاب جایگزین‌های پایدار، هر یک از ما می‌توانیم، بخشی از راه‌حل باشیم. این روز فرصتی است، برای شروع تغییراتی کوچک که در کنار هم، دنیایی پاک‌تر، سالم‌تر و زیباتر برای نسل‌های آینده می‌سازند.

تهیه و تنظیم: گروه رسانه ای پیام سازان 

سوالات پرتکرار به همراه پاسخ:

۱) هدف از برگزاری روز جهانی بدون پلاستیک چیست؟

این روز با هدف افزایش آگاهی درباره پیامدهای زیست‌محیطی پلاستیک‌های یکبارمصرف برگزار می‌شود. این روز مردم، کسب‌وکارها و دولت‌ها را تشویق می‌کند تا با کاهش مصرف و انتخاب جایگزین‌های پایدار در کاهش آلودگی اقیانوس‌ها و حفاظت از سلامت انسان‌ها نقش داشته باشند.

۲) چرا پلاستیک‌های یکبارمصرف برای محیط‌زیست خطرناک‌اند؟

پلاستیک‌های یکبارمصرف معمولاً صدها سال در طبیعت باقی می‌ماند و تجزیه نمی‌شود. این مواد وارد دریاها شده و جانوران دریایی را تهدید می‌کنند، خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌سازد و حتی از طریق زنجیره غذایی وارد بدن انسان می‌شود. حجم اندک بازیافت نیز این بحران را تشدید می‌کند.

۳) افراد چگونه می‌توانند در کاهش پلاستیک های یکبار مصرف مشارکت کنند؟

هر فرد می‌تواند با اقداماتی کوچک اما تأثیرگذار مشارکت کند؛ مانند استفاده از بطری و کیسه‌های قابل استفاده مجدد، خرید محصولات کم‌بسته‌بندی، خودداری از نی و کارد و چنگال پلاستیکی و حمایت از کسب‌وکارهای پایدار. تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند به کاهش میلیون‌ها تن زباله پلاستیکی کمک کند.