روز جهانی رسانه‌های اجتماعی هر سال در ۳۰ ژوئن (۱۲ تیر) در دنیا برای بزرگداشت پدیده‌ای نسبتاً نو اما عمیقاً اثرگذار جشن گرفته می شود. 
رسانه‌های اجتماعی نحوه‌ی تعامل، برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری انسان‌ها با یکدیگر را دگرگون کرده‌اند. امروز دیگر فاصله‌ی میان کشورها و فرهنگ‌ها با چند کلیک در گوشی‌های هوشمند از میان برداشته شده است.

اما این پدیده چگونه شکل گرفت، چه اهمیتی دارد و در پسِ این قدرت، چه چالش‌هایی نهفته است؟

تاریخچه‌ی روز رسانه‌های اجتماعی

به گزارش گروه رسانه ای  پیام سازان: اولین روز رسانه‌های اجتماعی در سال ۲۰۱۰ توسط وب‌سایت خبری Mashable پایه‌گذاری شد. هدف از این روز، تمرکز بر تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر ارتباطات جهانی و گرامیداشت قدرت آن در پیوند دادن مردم سراسر جهان بود.
از آن زمان تاکنون، رسانه‌های اجتماعی از یک ابزار ساده‌ی ارتباطی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند؛ پلتفرم‌هایی که ایده‌ها را به اشتراک می‌گذارند، جوامع را تقویت می‌کنند و حتی می‌توانند جرقه‌ای برای تغییرات اجتماعی و سیاسی باشند.

📊 آمارهای جهانی استفاده از رسانه‌های اجتماعی

طبق آخرین گزارش منتشرشده در آوریل ۲۰۲۴:

• ۶۲/۳ درصد از جمعیت جهان از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.

• میانگین زمان استفاده روزانه از این پلتفرم‌ها حدود ۲ ساعت و ۲۳ دقیقه است.

این آمار به‌خوبی نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی دیگر صرفاً ابزار ارتباطی نیستند، بلکه به بخشی از هویت دیجیتال و اجتماعی بشر تبدیل شده‌اند.

💡 اهمیت رسانه‌های اجتماعی در دنیای امروز

رسانه‌های اجتماعی امروز در مرکز بسیاری از فعالیت‌های انسانی قرار دارند — از ارتباطات شخصی گرفته تا کسب‌وکار، آموزش، سیاست و فرهنگ.
این پلتفرم‌ها:

1. امکان ارتباط جهانی را فراهم کرده‌اند؛

2. به افراد عادی قدرت صدا و تأثیرگذاری داده‌اند؛

3. بستری برای اشتراک‌گذاری آزادانه‌ی ایده‌ها فراهم آورده‌اند؛

4. و موجب رشد اقتصاد دیجیتال از طریق تبلیغات و بازاریابی شبکه‌ای شده‌اند.

در واقع، رسانه‌های اجتماعی در دنیای مدرن همان نقشی را دارند که چاپ در قرون گذشته داشت: دگرگون‌کردن جریان اطلاعات.

⚠️ چالش‌های پیش‌روی رسانه‌های اجتماعی

در کنار تمام مزایای چشمگیر، رسانه‌های اجتماعی با چالش‌هایی جدی نیز روبه‌رو هستند. به گزارش هندوستان تایمز، با وجود قدرت و نفوذ روزافزون این رسانه‌ها، نگرانی‌هایی در زمینه‌های زیر در حال گسترش است:

🧩 ۱. انتشار سریع اطلاعات نادرست و اخبار جعلی

ماهیت آزاد رسانه‌های اجتماعی باعث شده تا اخبار نادرست در کسری از ثانیه میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار دهد. این موضوع، به‌ویژه در دوران بحران‌های سیاسی یا بهداشتی، می‌تواند آثار زیان‌باری به همراه داشته باشد.

🧠 ۲. اعتیاد دیجیتال و سلامت روان

بر اساس پژوهش مؤسسه‌ی آمریکایی Sapien Labs، نسلی که از دوران نوجوانی با تلفن هوشمند بزرگ شده‌اند (۱۸ تا ۲۴ ساله‌ها)، بیش از سایر گروه‌های سنی در معرض کاهش سلامت روانی قرار دارند. وابستگی مداوم به رسانه‌های اجتماعی باعث افزایش اضطراب، مقایسه‌ی اجتماعی و کاهش تمرکز شده است.

🔒 ۳. حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها

غول‌های فناوری مانند متا (فیسبوک)، آمازون و گوگل بارها به دلیل عدم محافظت کافی از اطلاعات کاربران مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.
در سال ۲۰۲۴، شرکت متا به‌دلیل انتقال غیرمجاز داده‌های کاربران به خارج از اتحادیه اروپا با جریمه‌ی بی‌سابقه‌ی ۱.۲ میلیارد یورویی مواجه شد — نشانه‌ای از پیچیدگی و حساسیت این حوزه.

🌐 آینده‌ی رسانه‌های اجتماعی؛ فرصت یا تهدید؟

رسانه‌های اجتماعی با وجود چالش‌ها، هنوز هم یکی از پرنفوذترین ابزارهای ارتباطی در جهان به شمار می روند. از فیس‌بوک و اینستاگرام گرفته تا ایکس (توییتر سابق)، لینکدین و تیک‌تاک، همه‌ی این پلتفرم‌ها در حال شکل‌دادن به نوع جدیدی از جامعه‌ی جهانی‌اند.

اما برای آنکه رسانه‌های اجتماعی بتوانند همچنان نقش مثبتی ایفا کنند، باید:

• کاربران با آگاهی بیشتر از آن‌ها استفاده کنند،

• پلتفرم‌ها مسئولانه‌تر عمل کنند،

• قوانین بین‌المللی حفظ داده‌ها و مقابله با اخبار جعلی به‌طور جدی‌تری دنبال شود.

تنها در این صورت است که می‌توان به آینده‌ای امیدوار بود که در آن رسانه‌های اجتماعی نه تهدید، بلکه فرصتی برای رشد و همدلی میان انسان‌ها باشد.

🔎 جمع‌بندی

روز جهانی رسانه‌های اجتماعی فرصتی است برای اندیشیدن به تأثیر عظیم این پدیده در زندگی ما. از آگاهی‌رسانی و سرگرمی گرفته تا اعتراضات اجتماعی و تغییرات فرهنگی، رسانه‌های اجتماعی نشان داده‌اند که قدرت آن‌ها در پیوند دادن انسان‌ها بی‌سابقه است. اما این قدرت بزرگ، مسئولیتی بزرگ نیز به همراه دارد — مسئولیت در برابر حقیقت، سلامت روان و حفظ حریم خصوصی.

بی‌تردید رسانه‌های اجتماعی آینده‌ی ارتباطات انسانی را شکل خواهند داد؛ اما شکل این آینده، بستگی دارد به اینکه ما چگونه از این قدرت استفاده کنیم.

نگارش: بنفشه پورناجی

پرسش و پاسخ:

❓۱. چرا روز جهانی رسانه‌های اجتماعی مهم است؟

پاسخ:
روز جهانی رسانه‌های اجتماعی فرصتی است برای یادآوری تأثیر عظیم این پلتفرم‌ها بر زندگی فردی و اجتماعی ما. رسانه‌های اجتماعی نه‌تنها ابزار ارتباطی میان مردم در سراسر جهان شده‌اند، بلکه نقش مهمی در آموزش، آگاهی‌رسانی، رشد کسب‌وکارها و حتی تغییرات اجتماعی دارند. این روز به ما یادآوری می‌کند که چگونه می‌توانیم از رسانه‌های اجتماعی به شکل مسئولانه و هدفمند استفاده کنیم.

❓۲. مهم‌ترین چالش‌های رسانه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر چیست؟

پاسخ:
با وجود مزایای فراوان، رسانه‌های اجتماعی با چالش‌هایی مانند گسترش اخبار جعلی، اعتیاد دیجیتال، تهدید سلامت روان و نقض حریم خصوصی مواجه‌اند. پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد که استفاده زودهنگام از گوشی‌های هوشمند در نوجوانان می‌تواند به کاهش سلامت روان منجر شود. همچنین، شرکت‌های بزرگ فناوری مانند متا و گوگل بارها به دلیل نحوه مدیریت داده‌های کاربران مورد انتقاد و جریمه قرار گرفته‌اند.

❓۳. چگونه می‌توان از رسانه‌های اجتماعی به شکل مثبت استفاده کرد؟

پاسخ:
استفاده مثبت از رسانه‌های اجتماعی نیازمند آگاهی، خودکنترلی و انتخاب محتوای باکیفیت است. کاربران می‌توانند با دنبال کردن منابع معتبر، اشتراک‌گذاری محتوای آموزشی و الهام‌بخش، و مدیریت زمان حضور خود در شبکه‌ها، از تأثیرات منفی این فضا بکاهند. هدف نهایی، ایجاد تعادل میان دنیای آنلاین و زندگی واقعی است تا رسانه‌های اجتماعی به ابزاری برای رشد فردی و ارتباط سازنده تبدیل شوند.