پیوند قلب در ایران با چالش هایی روبروست که یکی از مهم ترین آنها پیدا کردن قلب مناسب اهدا برای فرد نیازمند پیوند است. دکتر فرح نقاش‌زاده، فلوشیپ نارسایی قلب  و پیوند می گوید:  طی سال 1403 خورشیدی حدود ۱۵۰ مورد پیوند قلب در کشور   انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه از میان حدود ۷۵۰ بیمار  تنها ۲۰ درصد موفق به دریافت قلب پیوندی شده‌اند، می افزاید: «با گسترش مراکز تخصصی و فراهم‌سازی امکانات درمانی می‌توان شمار پیوندهای موفق را افزایش داد.»

• پیوند قلب؛ آخرین امید بیماران مبتلا به نارسایی پیشرفته

پیوند قلب، آخرین گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به نارسایی شدید قلبی است. دکتر نقاش‌زاده توضیح می‌دهد که بسیاری از بیماران واجد شرایط هرگز به فهرست انتظار نمی‌رسند و تعدادی نیز در انتظار دریافت عضو جان خود را از دست می‌دهند.

او ادامه می دهد:«نارسایی قلبی اغلب بر اثر عواملی مانند تنگی عروق کرونر، فشار خون بالا، بیماری‌های دریچه‌ای قلب، روماتیسم قلبی و دیابت ایجاد می‌شود.»

نارسایی قلب یک بیماری پیشرونده است که به تدریج باعث کاهش توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزانه و کوتاه شدن عمر او می‌شود.

• آمار جهانی نارسایی قلبی و نیاز به پیوند

دکتر نقاش‌زاده یادآور می شود، بیش از ۲۶ میلیون نفر در سراسر جهان از نارسایی قلبی رنج می‌برند و این آمار در حال افزایش است. اگرچه داروهای جدید توانسته‌اند تا حدودی کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند، اما در مراحل پیشرفته، تنها پیوند قلب یا استفاده از دستگاه‌های حمایتی قلبی می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. با این حال، کمبود اعضای اهدایی موجب شده است که سالانه هزاران بیمار  جان خود را از دست بدهند.

در حال حاضر، در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، پیوند قلب تنها از بیماران دچار مرگ مغزی انجام می‌شود.در این شرایط، مغز فعالیت خود را از دست داده اما قلب همچنان در حال تپش است. این اعضا پس از تأیید مرگ مغزی برای پیوند آماده‌سازی می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های اخیر در این زمینه  انجام نخستین پیوند قلب از جسد (قلب غیرتپنده) است. این عمل نوآورانه توسط دکتر سید علیرضا ربی، پزشک ایرانی مقیم کانادا، در بیمارستان عمومی تورنتو با موفقیت انجام شد.

در این روش، پس از توقف قلب، عضو در دستگاهی ویژه قرار می‌گیرد تا با پمپ و اکسیژن، عملکرد قلب برای چند ساعت حفظ  و برای پیوند آماده شود.
این فناوری می‌تواند، شمار اهداکنندگان قلب را تا ۳۰ درصد افزایش دهد و امید تازه‌ای برای بیماران در لیست انتظار باشد.

 دکتر نقاش‌زاده در ادامه می گوید: متخصصان ایرانی مهارت علمی لازم را برای اجرای پیوند قلب از جسد دارند، اما کمبود تجهیزات و داروهای ویژه مانع آغاز آن در کشور شده است.
او افزود: «در صورت فراهم شدن زیرساخت‌ها، می‌توان جان صدها بیمار را که اکنون در انتظار دریافت قلب هستند، نجات داد.»

• انجام نخستین پیوند قلب از بدن بدون تپش در کانادا توسط یک پزشک ایرانی

برای نخستین‌بار در تاریخ پزشکی، پزشکان توانستند، قلب بیماری را که پیش از اهدا از تپش ایستاده بود با موفقیت به بیماری دیگر پیوند بزنند.

به گزارش شبکه‌ی بیمارستان‌های دانشگاهی تورنتو (UHN)، این عمل در اوایل سپتامبر 2025 میلادی انجام شد. رهبری جراحی این عمل پیشگامانه را دکتر سید علیرضا ربی پزشک ایرانی ساکن تورونتوی کانادا برعهده داشت .

انتظار می رود، روش موفقیت آمیز پیوند قلب از جسد که به رهبری  دکتر سید علیرضا ربی، از مرکز قلب پیتر مانک (Peter Munk Cardiac Centre) انجام شد،  جان صدها بیمار مبتلا به نارسایی قلبی را نجات داده،آینده‌ی پیوند قلب را در جهان دگرگون سازد.

در روش‌های سنتی، پیوند قلب تنها از بیمارانی انجام می‌شود که مرگ مغزی آن‌ها تأیید شده، اما قلبشان همچنان در حال تپش است. در مقابل در روش جدید( DCC)، اعضای بدن از بیمارانی اهدا می‌شود که پس از قطع حمایت‌های حیاتی، گردش خون آنها متوقف  و مرگ قلبی تأیید می‌شود.

 پزشکان می گویند، اگرچه این قلب‌ها برای مدتی بدون اکسیژن می‌ماند، اما با فناوری‌های جدید احیای بافت، امکان پیوند موفق آن‌ها فراهم می‌شود. این دستاورد ظرفیت اهداکنندگان پیوند قلب را تا ۳۰ درصد افزایش  خواهد داد.

نتیجه‌گیری

پیوند قلب همچنان یکی از پیچیده‌ترین و نجات‌بخش‌ترین اعمال جراحی در جهان است. اگرچه ایران در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته، اما کمبود اعضای اهدایی همچنان مهم‌ترین مانع نجات بیماران محسوب می‌شود. با حمایت از برنامه‌های اهدای عضو، توسعه فناوری‌های جدید مانند پیوند قلب از جسد  و گسترش آموزش‌های تخصصی، می‌توان امید تازه‌ای به بیماران نارسایی قلبی بخشید.

مصاحبه با دکتر فرح نقاش زاده از بنفشه پورناجی

متن خبر دکتر ربی از رسانه هدهد- ویژه ایرانیان ساکن کانادا

• سوالات پرتکرار  مرتبط با این مقاله

سؤال ۱:چه عواملی باعث می‌شود یک فرد نیاز به پیوند قلب پیدا کند؟
پاسخ: نارسایی شدید قلبی، بیماری‌های مادرزادی قلب، کاردیومیوپاتی (ضعف عضله قلب) و برخی عفونت‌های ویروسی که باعث تخریب عملکرد قلب می‌شود از مهم‌ترین دلایل نیاز به پیوند قلب هستند. وقتی درمان‌های دارویی و دستگاه‌های کمکی دیگر پاسخ ندهند، پیوند تنها راه نجات بیمار است.

  سؤال ۲:  پیوند قلب از فرد دچار مرگ مغزی چه تفاوتی با پیوند از جسد دارد؟
پاسخ: در روش پیوند از فرد دچار مرگ مغزی قلب از بدن فرد اهداکننده در حالی که هنوز می‌تپد و با دستگاه‌های حمایتی زنده نگه داشته می‌شود، برداشته می‌شود. اما در روش جدید، قلب پس از توقف تپش با استفاده از فناوری‌های پیشرفته دوباره احیا و به بدن بیمار پیوند زده می‌شود. این روش دامنه اهداکنندگان را افزایش داده و جان بیماران بیشتری را نجات می‌دهد.

سؤال ۳:آیا بعد از پیوند قلب بیمار نیاز به داروهای خاصی دارد؟
پاسخ: بله، بعد از پیوند قلب بیمار باید داروهای ضد رد پیوند (ایمونوساپرسیو) مصرف کند تا بدنش قلب جدید را پس نزند. این داروها معمولاً تا پایان عمر ادامه دارند و نیاز به پیگیری منظم توسط پزشک دارند تا دوز دارو تنظیم شود و عوارض جانبی کنترل گردد.