آی وی اف (IVF) و خطرات هورمونی؛ آنچه باید بدانید
توسط: مقدمه
روش آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان ناباروری در جهان است. با وجود موفقیت‌های فراوان، نتایج مطالعات متعدد نشان می‌دهد که داروهای هورمونی مورد استفاده در این روش، می‌توانند برخی خطرات سلامت را برای زنان ایجاد کنند. از جمله این خطرات، افزایش احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان است.
پروفسور داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران و عضو کمیته اخلاق سازمان جهانی بهداشت و یونسکو، با بررسی بیش از ۱۰۰ مقاله منتشر شده در این زمینه، اعلام کرده است که این خطر در برخی زنان داوطلب تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد. در ادامه، جزئیات علمی، اجتماعی و اخلاقی آی وی اف (IVF) بررسی می‌شود.
آی وی اف (IVF) چیست و چگونه انجام می‌شود؟
آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی فرآیندی است که در آن تخمک زن و اسپرم مرد در شرایط آزمایشگاهی با هم ترکیب می‌شوند. سپس جنین تشکیل شده به رحم زن منتقل می‌شود.
مراحل اصلی آی وی اف (IVF) شامل:
-
تحریک تخمک‌گذاری: استفاده از داروهای هورمونی برای تولید چند تخمک همزمان.
-
برداشت تخمک: جمع‌آوری تخمک‌ها با سوزن باریک و تحت بیهوشی کوتاه.
-
لقاح آزمایشگاهی: ترکیب تخمک و اسپرم یا تزریق مستقیم اسپرم به تخمک (ICSI)
-
رشد جنین و انتخاب بهترین جنین برای انتقال.
-
انتقال جنین به رحم و بررسی بارداری پس از دو هفته.
این فرآیند به زنان و مردان امکان می‌دهد که حتی در شرایط ناباروری پیچیده، شانس بارداری داشته باشند.
دوپینگ هورمونی و خطرات آن
برای افزایش شانس بارداری، زنان داوطلب آی وی اف (IVF) داروهای هورمونی مصرف می‌کنند. این داروها با تحریک تخمدان‌ها، ۱۰ تا ۲۴ تخمک را همزمان آزاد می‌کنند. در هر چرخه، حدود ۵۰ آمپول حاوی هورمون به بدن تزریق می‌شود.
پروفسور فرهود توضیح می‌دهد که این دوپینگ هورمونی می‌تواند سلول‌های تخمک را تحت تاثیر قرار دهد و خطر ابتلا به سرطان‌های پستان و تخمدان را افزایش دهد.
تحقیقات همچنین نشان داده است که فرزندانی که از تخمک‌های تحت تاثیر داروهای هورمونی متولد می‌شوند، ممکن است در آینده با مشکلاتی مانند بیش فعالی یا اوتیسم مواجه شوند.
چرا تعداد زیادی تخمک گرفته می‌شود؟
تعداد زیادی تخمک از زنان داوطلب گرفته می‌شود تا احتمال موفقیتآی وی اف (IVF) افزایش یابد. با این حال، بسیاری از این تخمک‌ها پس از لقاح، به دلیل پلی‌پلوئیدی یا آسیب هورمونی غیرقابل استفاده می‌شوند. معمولاً تنها ۵–۶ تخمک به ظاهر سالم باقی می‌مانند که به رحم منتقل می‌شوند. این فرآیند نه تنها بار جسمی و هورمونی برای زن ایجاد می‌کند، بلکه پیامدهای طولانی‌مدتی نیز دارد که باید مورد توجه باشد.
اطلاع‌رسانی و مشاوره در کلینیک‌ها
متاسفانه، بسیاری از کلینیک‌های درمان ناباروری، خطرات هورمونی و سرطان را به زنان داوطلب به‌طور کامل اطلاع نمی‌دهند. طبق اصول اخلاق پزشکی، بیمار یا داوطلب باید از تمام خطرات احتمالی آگاه شود و فرصت فکر کردن داشته باشد.
به گفته پروفسور فرهود، مشاوره باید در چند جلسه انجام شود تا داوطلب بتواند تصمیمی آگاهانه بگیرد. حتی زنان جوانی که برای فریز تخمک مراجعه می‌کنند، بدون اطلاع کامل از میزان هورمون مصرفی و خطرات ناشی از آن، در معرض سرطان‌های پستان و تخمدان قرار می‌گیرند.
خطرات آی وی اف (IVF) برای اهداکنندگان تخمک
زنان داوطلب اهدا تخمک نیز مجبور به مصرف داروهای هورمونی هستند. برخی افراد این فرآیند را به‌عنوان راهی برای کسب درآمد انتخاب می‌کنند. اما این افراد نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های هورمونی هستند و سلامت جنین‌های حاصل از این تخمک‌ها نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.
شانس موفقیت آی وی اف (IVF)
میزان موفقیت آی وی اف (IVF) به عوامل مختلف بستگی دارد:
-
سن زن: زنان زیر ۳۵ سال شانس بالاتری دارند.
-
کیفیت تخمک و اسپرم.
-
تجربه و تخصص مرکز درمانی.
-
سبک زندگی: تغذیه، خواب و استرس.
به طور متوسط، شانس بارداری موفق در هر چرخه حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد است و در زنان بالای ۴۰ سال به زیر ۱۵ درصد کاهش می‌یابد.
جایگزین‌ها و پیشگیری از ناباروری
آی وی اف (IVF) تنها در موارد خاص توصیه می‌شود. بسیاری از مشکلات ناباروری ناشی از استرس، سبک زندگی ناسالم، اختلال خواب و تغذیه نامناسب هستند. اصلاح این عوامل می‌تواند بدون نیاز به آی وی اف (IVF) ، شانس بارداری را افزایش دهد.
به طور مثال:
-
تنظیم ریتم شبانه‌روزی و خواب مناسب
-
کاهش استرس و اضطراب
-
تغذیه سالم و پرهیز از غذاهای فرآوری شده
-
فعالیت بدنی منظم
جمع‌بندی
آی وی اف (IVF) یک روش درمان ناباروری موثر است، اما نه بدون ریسک.
-
مصرف داروهای هورمونی می‌تواند، خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را افزایش دهد.
-
فرزندانی که از تخمک‌های تحت تاثیر داروهای هورمونی متولد می‌شوند، ممکن است با مشکلاتی مانند بیش فعالی یا اوتیسم مواجه شوند.
-
زنان داوطلب اهدا تخمک نیز در معرض ریسک مشابه هستند.
-
مشاوره کامل و چند مرحله‌ای ضروری است تا تصمیمات آگاهانه گرفته شود.
-
اصلاح سبک زندگی و کاهش استرس می‌تواند در بسیاری از موارد جایگزین آی وی اف (IVF) باشد.
پروفسور داریوش فرهود تاکید دارد که آی وی اف (IVF) باید تنها در موارد خاص و پس از مشاوره دقیق انجام شود تا سلامت مادر و فرزند حفظ شود.
سوالات متداول درباره آی وی اف (IVF)
آیا داروهای هورمونی مورد استفاده در روش آی وی اف (IVF) می‌تواند باعث بروز سرطان شوند؟
برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف داروهای هورمونی در روش آی وی اف (IVF) ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌های پستان و تخمدان را افزایش دهد. البته این به معنای آن نیست که هر زنی که IVF انجام می‌دهد، حتما دچار سرطان می‌شود. بررسی سابقه خانوادگی از نظر ابتلا به سرطان‌های زنانه پیش از شروع درمان اهمیت زیادی دارد.
آیا احتمال ابتلا به برخی بیماری‌ها در کودکانی که با روش آی وی اف (IVF) به دنیا می‌آیند، بیشتر است؟
بر اساس یافته‌های علمی، احتمال بروز برخی مشکلات مانند بیش‌فعالی یا اوتیسم در کودکانی که از تخمک‌های تحریک‌شده با داروهای هورمونی متولد می‌شوند، اندکی بالاتر است. البته این موضوع هنوز نیاز به پژوهش‌های گسترده‌تر دارد و قطعی نیست.
آیا آی وی اف (IVF) بهترین روش برای درمان ناباروری است؟
متخصصان توصیه می‌کنند که آی وی اف (IVF) آخرین گزینه درمان ناباروری باشد، نه اولین. پیش از اقدام به IVF بهتر است اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم، و کاهش استرس امتحان شود، زیرا در بسیاری از موارد همین تغییرات به باروری طبیعی کمک می‌کند.
مصاحبه ، تهیه و تنظیم از بنفشه پورناجی
